O multiple sklerozi
Simptomatskitretman
Učestali simptomi koji prate multiplu sklerozu su: zamor, kognitivni poremećaji, depresija, spasticitet, bol i senzorni poremećaji, paroksizmalne atake, tremor, ekretorni poremećaji, seksualna disfunkcija.
ZAMOR
Može biti jedini onesposobljavajući simptom kod oboljelih od MS, prisutan je kod 90% pacijenata. U tretmanu se obično koristi amantadin (Symmetrel)- antagonist glutamata kao terapija izbora, startamo sa 100mg dnevno, i možemo povisiti dozu na 200mg ili 400mg. Takođe se koristi i Premolive (18.75- 112.5mg- stimulator CNS-a sličan amfetaminu).
KOGNITIVNI POREMEĆAJI
Prisutni su kod 13- 72% pacijenata. Pristup rješavanju kognitivnih poteškoća može biti individualni, okupacioni, kognitivni, daju se lijekovi koji se upotrebljavaju u tretmanu Alchajmerove demencije.
DEPRESIJA
Najučestaliji poremećaj afekta susreće se kod 27- 75% oboljelih. Farmakoterapiju podrazumijeva tretman sa tricikličnim antidepresivima, inhibitorima MAO, SSRI te grupom atipičnih antidepresiva (venlaflaxin, bupropion, nefazodon) uz psihoterapiju.
SPASTICITET
Kod 38% pacijenata je prisutan u blagom obliku, a kod 32% srednje i jako izražen. Tretman spasticiteta se svodi na indetifikaciju i tretman »okidača», fizikalni tretman, farmakoterapiju izuzetno i hirurški tretman. Baclofen (agonist GABA-e sa pre i postsinaptičkom aktivnošću), doziranje se kreće između 5- 160mg podijeljeno u tri ili četiri doze dnevno. Tizanidin (derivat imidazolina) inhibira oslobađanje ekscitatornih aminokiselina u spinalnim interneuronima, dozira se od 2- 36mg, podijeljeno u dnevne doze. Clonazepan se daje 0,5- 10mg dnevno u tri doze. Gabapentin se daje 300 do 3600mg dnevno u tri doze. Kanabinoidi imaju takođe antispastični efekat.
Botulinum toxin je koristan, daje se uobičajno 500- 1000ij u mišić. Vrlo korisnom za tretman spasticiteta pokazala se itratekalna aplikacija baklofenske pumpe.
BOLNE I SENZORNE POTEŠKOĆE
Oko 75% pacijenata sa MS je iskusilo bol u nekoj fazi bolesti, najčešća prisutna je trigeminalna neuralgija, tretira se antikonvulzivima: carbamazepin (400mg dnevno),
gabapentin (800- 850mg dnevno), lamotrigin (150mg dnevno). Hronični neuropatski bolovi su teški za tretman, koriste se triciklični antidepresivi ili antikonvulzivi.
PAROKSIZMALNE ATAKE
To mogu biti bolni tonični spazmi, epileptični napadi, akutni vestibularni sindrom, segmentni mioklonus i dr. Tretiraju se antikonvulzivima.
TREMOR
Susreće se kod 60% pacijenata oboljelih od MS, loš je rognostički znak i težak je medikametozni tretman. Daje se Ondansetron (antagonist receptora serotonina), često u kombinaciji sa gabapentinom i lamictalom. Koristi se i stereotaktična neurostimulacija ventralnog intermedijarnog talamičnog jezgra.
POTEŠKOĆE URINIRANJA I DEFEKACIJE
Obično nisu prisutne na početku oboljenja, uglavnom asocirane sa poteškoćama hodanja, lezijama u kičmenoj moždini. „Detruzorska hiperrefekslija“- Tretman: antiholinergici kao što je Imipramine (Tofranil), Propantheline (Probantine), analog vazopresina (DDAVP nasal spray) i dodatne tehnike.
„Detruzor sfinkterska disinergija“ Tretman: antispastični agensi (Baclofen, benzodiazepini), Alphaadrenergični blokatori (Clonidine, Doxazosin), te antiholinergički lijekovi sa intermitentnom kateterizacijom.
„Detruzorska hiporefleksija“ Tretman: intermitenta kateterizacija, alfa blokeri uz tehnike pražnjenja, holnegrični lijekovi (bethanecol, Urecholine) uz tehnike pražnjenja.
Urinarne infekcije mogu pogoršati dizurične tegobe, stoga nekomplikovane infekcije tretirati 5- 7 dana, a rekurentne i komplikovane 7- 14 dana antibiotskom terapijom, po mogućnosti uz antibiogram.
Menadžment problema defekacije: ustanoviti vrijeme defikacije, unijeti dovoljno dnevno vlakaste hrane, izbjegavati rižu, sireve, previše proteina, dovoljna dnevna hidracija (1.5- 2 l dnevno). Kod konstipacije: koristiti dijetarne „trigere“, lokalna stimulacija, sistemska stimulacija (Mg- citrat), a kod fekalne inkontinencije: programiranje vremena evakuacije uz trening, odgovarajuća dijeta, antiholinergici, po potrebi hirurški tretman (rektalne vrećice, vještački sfinkteri). U slučaju dijareje: monitoriranje elektrolita, dijeta, briga o koži, antidiaretici.
(opširnije u alternativnim načinima liječenja)
SEKSUALNE DISFUNKCIJE
Ne susreću se na početku bolesti, ali u kasnijim fazama oko 91% muškaraca i 72% žena navode ove probleme. Očituju se kao: anorgazmija, problemi lubrikacije, problemi ejakulacije, anorgazmija, odsustvo seksualne aktivnosti.
Za poremećaj erektilne funkcije koristan je Sildenafil- citrat (Viagra), Yohimbin, injekcije papaverina (Pavabid), prostaglandin E1 insercija, penilne proteze za muškarce. Pristup mora biti multidiscipliniran, uključuje svakako i tretman psihoterapeuta, uz porodično savjetovanje.
(opširnije u alternativnim načinima liječenja)
PROBLEM GOVORA I GUTANJA
Dizartrija se relativno često susreće kod ovih bolesnika, korisno je savjetovanje u smislu sporijeg govora, orolingvalne vježbe. Problemi gutanja ne susreću se tako često, ali mogu biti životno ugrožavajući. Savjetuje se izbjegavanje suve hrane i velikih zalogaja, te vježbe pozicioniranja glave i vrata pri gutanju.
DEKUBITISI
Najkorisnija je prevencija: mijenjanje položaja, adekvatan prenos, korištenje pomagala za prevenciju, dovoljan unos tečnosti, dijeta bogata proteinima, brižljiva toaleta.
REHABILITACIJA
Podrazumijeva brojne oblasti kao što su: fizikalna terapija, okupaciona terapija, kongitivna terapija, rekreaciona terapija, terapija govora, radna terapija i planovi pomoći.
